Tag: skazany

Przerwa wykonania kary pozbawienia wolności

W momencie zapadnięcia wyroku orzekającego karę pozbawienia wolności na skazanym ciąży obowiązek jej odbywania. Jednakże, w przypadku wystąpienia przeszkód, kodeks karny wykonawczy przewiduje rozwiązania mające na celu łagodzenie negatywnych konsekwencji. Po rozpoczęciu odbywania kary pozbawienia wolności sąd penitencjarny może obligatoryjnie lub fakultatywnie udzielić przerwy w jej dalszym wykonywaniu.

Obligatoryjnie:
Wystąpienie choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie kary. W tym przypadku przerwa trwa do momentu ustania przeszkody.
Fakultatywnie:
Z powodów ważnych względów rodzinnych lub osobistych. Czas trwania przerwy nie może przekroczyć roku.  Stosowane w przepisie sformułowanie „ważne względy rodzinne lub osobiste” nie jest pojęciem definiowanym przed kodeks karny wykonawczy, co utrudnia zastosowanie go w praktyce. Warto w tym miejscu przytoczyć przykładowe orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 czerwca 2017 r., o sygn. akt II AKzw 565/17 Ważne względy rodzinne, jako przesłanka udzielenia przerwy w wykonaniu kary, to okoliczności uzasadniające uznanie za ciężką sytuacji życiowej najbliższej rodziny skazanego, nadające się do poprawienia wyłącznie przez obecność skazanego i jego osobiste starania.

Podczas odbywania przerwy sąd może zobowiązać skazanego do podejmowania starań w znalezieniu pracy zarobkowej, zgłaszania się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu poddania się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych.

Z wnioskiem o udzielenie przerwy może wystąpić samodzielnie skazany lub za pośrednictwem upoważnionego radcy prawnego lub adwokata. Warto podkreślić, że te uprawnienie przysługuje też dyrektorowi zakładu karnego oraz sądowemu kuratorowi zawodowemu. Sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd penitencjarny, w którego okręgu znajduje się zakład karny, w którym skazany przebywa.

Pojęcie „przestępstwa z użyciem przemocy” z art. 41a § 1 Kodeksu karnego

W art. 41a § 1 Kodeksu karnego, dotyczącym możliwości zastosowania określonych środków karnych pojawia się zwrot „przestępstwo z użyciem przemocy”. Sposób jego rozumienia stał się przedmiotem uchwały Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2021 r. o sygn. I KZP 7/20, w której sąd uznał, że jako przemoc można rozumieć zarówno przemoc fizyczną, jak i psychiczną.
Sebastian K. został skazany przez sąd I instancji za znęcanie się nad członkami rodziny i niestosowanie się do orzeczonych środków karnych na karę ośmiu miesięcy pozbawienia wolności. Orzeczono również środki karne z art. 41a § 1 Kodeksu karnego. Od tego wyroku apelację wniosła obrona, a także prokurator, jednakże tylko w zakresie zastosowania środków karnych. Sprawą tą, jako sąd II instancji, zajął się Sąd Okręgowy w Tarnowie, który postanowił zwrócić się do Sądu Najwyższego z zagadnieniem prawnym wymagającym zasadniczej wykładni ustawy. Sąd ten zadał pytanie:
„Czy zawarty w art. 41a § 1 k.k. zwrot „przestępstwo z użyciem przemocy” oznacza przestępstwa, do ustawowych znamion których należy przemoc (użycie/zastosowanie przemocy), czy też przestępstwa, które faktycznie popełnione zostały z użyciem przemocy, a w tym przypadku, czy stanowiący element tego zwrotu termin „przemoc” oznacza wyłącznie przemoc fizyczną, czy też także przemoc w innej postaci, a w szczególności psychiczną?”
W sprawie tej Sąd Najwyższy zdecydował się podjąć uchwałę w składzie trzech sędziów. Sąd uznał, że „Przestępstwem z użyciem przemocy w rozumieniu art. 41a § 1 Kodeksu karnego jest każde przestępstwo, które faktycznie popełnione zostało z użyciem przemocy, przy czym użyte w tym przepisie słowo »przemoc« obejmuje zarówno przemoc fizyczną, jak i psychiczną” (Baza Orzeczeń Sądu Najwyższego).
Oznacza to, że środki karne przewidziane w art. 41a § 1 Kodeksu karnego mogą zostać zastosowane nie tylko w razie popełnienia przestępstw, do których ustawowych znamion należy przemoc, ale do każdego przestępstwa, przy popełnianiu którego rzeczywiście doszło do użycia tej przemocy. Sąd Najwyższy podtrzymał tym samym zdanie wyrażone w uchwale z dnia 23 października 2002 r. I KZP 33/02 (OSNKW 2002/11-12/93). Co więcej, może to być również przemoc psychiczna, a nie tylko fizyczna. Taka wykładnia korzystnie wpływa na poziom ochrony ofiar przestępstw, co podkreślił również Sąd Najwyższy. Pozwoli to na znacznie lepsze zadbanie o pozycję pokrzywdzonych i ograniczy bezkarność sprawców. Takie rozumienie gwarantuje także zgodność interpretacji wspomnianego przepisu z art. 2 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. 2020 poz. 218 ze zm.), który również odwołuje się do szkód i krzywd psychicznych.

Wykonywanie kary w czasie pandemii

Wraz z wejściem w życie w dniu 1 kwietnia 2020 r.ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, zmianie uległy zasady dotyczące wykonywania kary. Regulacje ta maja na celu złagodzenie warunków koniecznych do udzielenia przerwy w wykonywaniu kary oraz poddaniu się dozorowi elektronicznemu aby zniwelować ryzyko zarażenia.
Pierwszą ze zmian jest możliwość odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego przez osoby, które zostały skazane na karę pozbawienia wolności w wymiarze nie przekraczającym18 miesięcy. Dotychczas taką możliwość miały jedynie osoby skazane w wymiarze nieprzekraczającym roku.Ta zmiana umożliwia skorzystanie z tej instytucji większej liczbie skazanych. Z tej możliwości mogą skorzystać także osoby, które jeszcze nie rozpoczęły wykonywania kary. W tej sytuacji istotne jest aby przekonać sąd, że udzielenie zgody na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego jest wystarczające dla osiągnięcia celów kary, w szczególności zapobieżenia ponownemu popełnieniu czynu zabronionego jak również udowodnianie, że skazany będzie w stanie wykonać karę poza zakładem karnym.
W tzw. tarczy antykryzysowej znalazło się również uregulowanie, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, sąd penitencjarny może udzielić skazanemu przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, chyba że istnieje uzasadnione przypuszczenie, że skazany w czasie pobytu poza zakładem karnym nie będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności popełni przestępstwo, lub nie będzie stosował się do wytycznych, poleceń lub decyzji właściwych organów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 lub 17 leczeniem zarażenia wirusem SARS-CoV-2. Dyrektor zakładu karnego składa taki wniosek do sądu po zatwierdzeniu przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, jeśli udzielenie przerwy skazanemu może przyczynić się do ograniczenia albo wyeliminowania epidemii. Należy zaznaczyć, że sąd umorzy postępowanie, jeżeli prokurator sprzeciwi się uwzględnieniu wniosku nie później niż do czasu wydania postanowienia w tej kwestii.
Przerwy udziela się na czas oznaczony nie dłuższy niż do ustania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19. Z dniem ogłoszenia o ustaniu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii skazany będzie zobowiązany do powrotu do zakładu karnego w terminie 3 dni, chyba że nie jest to możliwe z uwagi na poddanie kwarantannie.

Warto zaznaczyć, że z powyższych przepisów nie będą mogli skorzystać skazani:
1. za przestępstwo umyślne zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
2. za przestępstwo nieumyślne na karę przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności;
3. skazani w warunkach recydywy zwykłej, recydywy wielokrotnej oraz sprawcy, którzy z popełnienia przestępstwa uczynili sobie stałe źródło dochodu lub popełnili przestępstwo działając w zorganizowanej grupie przestępczej albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym.