Autor: admin

Podjęcie warunkowo umorzonego postępowania

Warunkowe umorzenie postępowania jest jedną z instytucji mających na celu poddanie sprawcy próby – ze wszystkich trzech istniejących w Kodeksie karnym stanowi opcję zdecydowanie najbardziej korzystną dla Oskarżonego.

Niestety zdarza się, że w okresie próby (od roku do trzech lat) osoba, wobec której warunkowo umorzono postępowanie podejmuje działania, które wymagają ponownej interwencji Sądu. Warunkowo umorzone postępowanie podejmuje się obligatoryjne w razie popełnienia przez sprawcę przestępstwa umyślnego, za które zostanie skazany.

Można je podjąć (fakultatywnie – decyduje Sąd) także wtedy, gdy sprawca rażąco narusza porządek prawny, np. popełnił inne przestępstwo (nieumyślne), czy nie wykonuje nałożonych na niego przez Sąd w wyroku umarzającym postępowanie obowiązków (szeroko rozumianych – środki karne, środki kompensacyjne, nakazy i zakazy, realizacja dozoru).

Postępowanie, które podjęto po warunkowym jego umorzeniu toczy się na zasadach ogólnych – biorąc jednak pod uwagę, że aby warunkowo je umorzyć konieczne jest uznanie, że okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości – szanse, na diametralną zmianę sytuacji i wyrok uniewinniający są w tej sytuacji niejako z natury niewielkie.

Zastępcza kara pozbawienia wolności

Skazany, który nie wykonuje nałożonej na niego kary (grzywny lub ograniczenia wolności) może spodziewać się, że zachowanie takie nie pozostanie bez reakcji Sądu. W razie uporczywego ignorowania nałożonych obowiązków, najdalej idącą reakcją wymiaru sprawiedliwości może być zarządzenie zastępczej kary pozbawienia wolności, czyli więzienia w zamian za niezapłaconą grzywnę lub niewykonane prace społecznie użyteczne. Jasne jest, że dolegliwość pobytu w więzieniu jest znacznie większa niż konieczności zapłaty lub prac – wiele osób stara się w takiej sytuacji podjąć wszystkie możliwe działania w celu uniknięcia pozbawienia wolności. Na szczęście Kodeks karny wykonawczy przewiduje możliwość uniknięcia kary zastępczej w razie zapłacenia grzywny lub zobowiązania się do wykonania obowiązków związanych z ograniczeniem wolności.

Stopień społecznej szkodliwości

Zgodnie z art.  115 §  2.  Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego lub zagrożonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego daje się zauważyć rozbieżności w interpretacji tego przepisu zgodnie z uchwałą  Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2024 r. (II ZIZ 15/23) okoliczności wymienione w art. 115 § 2 k.k. mogą zaważyć na ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu wtedy i tylko wtedy, gdy w danym przypadku w ogóle występują. Z tego względu przepis art. 115 § 2 k.k. nie może być interpretowany w ten sposób, że w każdym przypadku, przy ocenie społecznej szkodliwości czynu, bezwzględnie muszą być uwzględnione wszystkie faktory w przepisie tym wymienione. Nie jest również tak, by oceny stopnia każdego z faktorów musiały być dokonywana.

Tymczasem wcześniej w Wyrok z dnia 17 kwietnia 2024 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że ustawodawca, formułując w art. 115 § 2 k.k. normatywne przesłanki oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu, zbudował zamknięty katalog okoliczności, z których każda charakteryzuje się prawną doniosłością. Pominięcie w ocenie którejkolwiek z nich, czy też formułowanie własnych okoliczności, odmiennych od ustawowych i nadawanie im zasadniczego znaczenia, stanowi naruszenie prawa materialnego. Nie jest zatem właściwe ferowanie oceny stopnia społecznej szkodliwości, jakim nacechowane ma być dane zachowanie, wyłącznie o ocenę cząstkową, opartą na pojedynczych elementach

Nie sposób zaprzeczyć, że zasadne byłoby zajęcie bardzie jednolitego stanowiska przez Sąd Najwyższy.