Zgodnie z art. 270a Kodeksu karnego „kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”. Analiza powyższych przepisów daje podstawy do wysnucia wniosków, że czynem zakazanym jest

• podrabianie, przerabianie oraz wystawianie faktur poświadczających nieprawdę, w celu użycia
• samo używanie podrobionej/przerobionej faktury

Już na wstępie należy zaznaczyć, że popełnienie powyższych przestępstw wymaga umyślności, a więc osoba, która wystawi niewłaściwą fakturę, ponieważ popełniła błąd w interpretacji prawa lub zwyczajnie pomyliła kwotę nie zostanie pociągnięta do odpowiedzialności. Podobnie sytuacja wygląda gdy ktoś przerobi fakturę, bo jest przekonany, że dane w niej podane są nieprawidłowe a on przerabia ją na właściwe. Odpowiedzialność karna przewidziana jest właściwie jedynie dla osób, które przerabiają, podrabiają i wystawiają fałszywe faktury w celu wyłudzenia zwrotu podatku VAT, który wcześniej nie został zapłacony, lub został zapłacony w mniejszym wymiarze (tak zwana karuzela podatkowa) i robią to w pełni świadomie.

Oprócz typu podstawowego (opisany powyżej) Kodeks karny przewiduje również typy kwalifikowane („wzmocnione” – czyn podstawowy został popełniony w sposób szczególnie szkodliwy, przez co ustawodawca przewiduje wyższą karę) - jeżeli faktury opiewają na wysokie sumy lub sprawcy uczynili sobie z przestępstwa stałe źródło dochodu - i uprzywilejowane („lżejsze” – czyn popełniono w okolicznościach usprawiedliwiających łagodniejsze karanie, na przykład gdy ostateczne skutki czynu nie są szczególnie szkodliwe społecznie ) - wypadki mniejszej wagi.

Typy kwalifikowane:

• art. 270a §2 i art. 271a §2 - kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata grozi jeżeli popełniono typ podstawowy i jednocześnie:
  • przedmiotowa faktura lub faktury opiewają na kwotę przekraczającą pięciokrotność mienia wielkiej wartości (zgodnie z art. 115 Kodeksu karnego mienie wielkiej wagi wynosi 1 000 000 PLN) lub
  • sprawca uczynił sobie z popełnienia tegoż przestępstwa źródło stałego dochodu,
• Art. 277a §1 - kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 5 lat albo kara 25 lat pozbawienia wolności grozi jeżeli popełniono typ podstawowy, a przedmiotowa faktura lub faktury opiewają na kwotę przekraczającą dziesięciokrotność mienia wielkiej wartości.

Typy uprzywilejowane:

• Art. 270a §3 i art. 271a §3 - kara pozbawienia wolności do lat 3 zagraża sprawcy podstawowego typu przestępstwa (art. 270a §1 i art. 271a §1) jak i sprawcy jednego z typów kwalifikowanych - osobie, której przestępstwo dotyczy faktury lub faktur opiewających na kwotę przekraczającą pięciokrotność mienia wielkiej wartości oraz takich, które z fałszerstwa faktur uczyniły sobie stałe źródło dochodu (art. 270a §2 i art. 271a §2), w wypadku mniejszej wagi;
• Art. 277a §2 - kara pozbawienia wolności do lat 5 zagraża sprawcy, którego przestępstwo dotyczy faktury lub faktur opiewających na kwotę przekraczającą dziesięciokrotność mienia wielkiej wartości w wypadku mniejszej wagi.

Dodatkowo ustawodawca wprowadza nadzwyczajne złagodzenia kar, odstąpienie od orzekania kary i niestandardowy wymiar grzywny. W myśl części ogólnej Kodeksu karnego (art. 33) grzywnę wymierza się w stawkach dziennych a najwyższa liczba stawek to 540, natomiast w przypadku fałszerstwa faktur grzywna wymierzana obok kary pozbawienia wolności może wynosić aż do 3 000 stawek dziennych. Nadzwyczajne złagodzenie kary dotyczy sprawców, którzy ujawnili (zawiadomili organ ścigania i ujawnili wszelkie okoliczności, innych sprawców itp.) przestępstwa z art. 270a i 271a (fałszerstwo faktur typu podstawowego lub fałszerstwo faktur wystawionych na sumę ponad 5 000 000 PLN lub uczynienie sobie z fałszerstwa faktur stałe źródło dochodu). Jeżeli tacy sprawcy dodatkowo zwrócą korzyść majątkową osiągniętą z popełnienia przestępstwa w całości lub znacznej części, to mogą liczyć na odstąpienie od wymierzenia kary. W opisanych tu przypadkach złagodzenie kary orzeka sąd na wniosek prokuratora i jest to obligatoryjne, natomiast odstąpienie od wymierzenia kary odbywa się również na wniosek prokuratora ale zależy od uznania sądu (fakultatywne).

Odstąpienie od wymierzenia kary nie jest możliwe w przypadku popełnienia przestępstwa z art. 277a (fałszerstwo faktur wystawionych na sumę ponad 10 000 000 PLN). Sąd może (fakultatywnie) złagodzić nadzwyczajnie karę o ile sprawca ujawni przestępstwo (zawiadomili organ ścigania i ujawnili wszelkie okoliczności, innych sprawców itp.) oraz zwróci korzyść majątkową osiągniętą z popełnienia przestępstwa w całości lub znacznej części. Analogicznie przedstawia się kwestia nadzwyczajnego złagodzenia i odstąpienia od wymierzenia kary dla osób, które ujawniły wszelkie informacje o przestępstwie już po wszczęciu postępowania (o ile organ nie posiadał już tych informacji).

Na zakończenie przypominamy, że regulacja powyższa została wprowadzona do Kodeksu karnego dopiero nowelizacją z 10 lutego 2017 r. – wcześniej fałszerstwo faktur również było ścigane ale w ramach znacznie szerszego przedmiotowo art. 270 Kodeksu karnego, dotyczącego przerabiania lub podrabiania wszelkich dokumentów. Należy zauważyć, że kara przewidziana w art. 270 jest znacznie niższa niż w omawianych powyżej przepisach – winnemu grozi: grzywna, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (złagodzenia dotyczące czynu mniejszej wagi przewidują pozbawienie wolności jedynie do lat 2; taka sama kara grozi za przygotowanie do fałszerstwa).

Inne często spotykane przestępstwa

[stan prawny: 26 marzec 2018 r.]