Po wydaniu przez sąd ostatecznego i prawomocnego wyroku skazującego - w razie skazania oskarżonego na którąkolwiek z kar wymienionych w kodeksie karnym, musi być ona prawidłowo wyegzekwowana. Dlatego tez niezwłocznie po tym, gdy wyrok stanie się prawomocny i wykonalny - wszczyna się tzw. postępowanie wykonawcze.
Reguły egzekwowania kar określono przede wszystkim w Kodeksie Karnym Wykonawczym. Ze względu na wypracowany w zachodniej kulturze prawnej katalog praw człowieka, wykonywanie kar musi odbywać się w sposób humanitarny i poszanowaniem godności osoby skazanej. Zakazane jest stosowanie tortur, nieludzkiego czy poniżającego traktowania (oczywiście dotyczy to wykonywania wszystkich kar, środków karnych, środków zabezpieczających i zapobiegawczych, jak również każdego innego etapu postępowania karnego).
Kodeks Karny Wykonawczy szczegółowo reguluje warunki sposobu odbywania czy wykonywania kar: grzywny, ograniczenia wolności, pozbawienia wolności - w tym także w zawieszeniu czy w ramach systemu dozoru elektronicznego.
Skazany zawsze zachowuje swoje prawa i wolności obywatelskie, a ich ograniczenie może wynikać jedynie z ustawy (np. w razie gdyby sąd orzekł środek karny w postaci pozbawienia praw publicznych). Skazany ma prawo występować do sądu z odpowiednim pozwem, w razie naruszenia jego praw.
W szczególności skazany może składać wnioski o wszczęcie postępowania przed Sądem i brać w nim udział jako strona. W wypadkach wskazanych w ustawie, skazany może również wnosić zażalenia na wydane w postępowaniu wykonawczym postanowienia. Skazany ma prawo korzystać z pomocy obrońcy, także w postępowaniu wykonawczym.
Warto pamiętać, że co do zasady każde postanowienie sądy wydane w postępowaniu wykonawczym może zostać przez sąd zmienione w razie gdyby zaistniały odpowiednie po temu okoliczności.
Art. 6 Kodeksu karnego Wykonawczego
§ 1. Skazany może składać wnioski o wszczęcie postępowania przed sądem i brać w nim udział jako strona, oraz w wypadkach wskazanych w ustawie wnosić zażalenia na postanowienia wydane w postępowaniu wykonawczym.
§2. Skazany może składać wnioski, skargi i prośby do organów wykonujących orzeczenie. Skazany składając wniosek, skargę lub prośbę, jest obowiązany do uzasadnienia zawartych w niej żądań w stopniu umożliwiającym jej rozpoznanie, w szczególności do dołączenia odpowiednich dokumentów.
§3. Jeżeli wniosek, skarga lub prośba:
- Oparte są na tych samych podstawach faktycznych,
- Zawierają wyrazu lub zwroty powszechnie uznane za wulgarne lub obelżywe albo gwarę przestępców
- Nie zawierają uzasadnienia zawartych w nich żądań stopniu umożliwiającym i ch rozpoznanie
- właściwy organ może pozostawić wniosek, skargę lub prośbę bez rozpoznania.
Art. 8 Kodeksu karnego wykonawczego
§1. W postępowaniu wykonawczym skazany może korzystać z pomocy obrońcy ustanowionego w tym postępowaniu
§2. W postępowaniu przed sądem skazany musi mieć obrońcę jeżeli:
- Jest głuchy, niemy lub niewidomy
- Zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności,
- Nie ukończył 18 lat,
- < uchylony >
- Sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.
[stan prawny: kwiecień 2016 r.]
Poradniki prawne
Dowody w sprawach karnych.
Przestępczość internetowa.
Przestępstwa popełniane przez nieletnich.