Odroczenie wykonania kary, podobnie jak przerwa w jej wykonywaniu, są instytucjami, które po wyroku skazującym zezwalają na nie odbywanie kary pozbawienia wolności. Instytucje te różnią się od siebie zasadniczo. Wprawdzie o zastosowaniu każdej z nich orzeka sąd, ale w wypadku odroczenia jest to sąd pierwszej instancji a w wypadku przerwy – sąd penitencjarny. W przypadku odroczenia nie dochodzi do rozpoczęcia wykonania kary, co jest wyjątkiem od zasady bezzwłocznego wszczęcia postępowania wykonawczego (którego skutkiem jest osadzenie skazanego w odpowiednim zakładzie karnym).

Zastosowanie tej instytucji wiąże się z wystąpieniem jakichś szczególnych okoliczności, ze względu na które sąd może lub musi odroczyć wykonanie kary. Kodeks karny wykonawczy przewiduje, że odroczenie wykonania kary może być fakultatywne i obligatoryjne.

W każdym przypadku sąd musi odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności ze względu na chorobę psychiczną skazanego lub inną ciężką chorobę, na którą zapadł, a która uniemożliwia wykonanie tej kary. Za ciężką chorobę należy uznać taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. Aby uznać, że ta sytuacja ma miejsce, zachodzi konieczność pozyskania opinii biegłego. W tej sytuacji wykonanie kary pozbawienia wolności odracza się do czasu ustania przeszkody.

Sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności w dwóch przypadkach:

• jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki.

Wówczas sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do jednego roku. W stosunku do skazanej kobiety ciężarnej oraz osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka. Za zbyt ciężkie skutki uważa się między innymi pozostawanie jedynym żywicielem rodziny, konieczność wykonania pilnych prac rolnych czy brak możliwości kontynuowania nauki.

• jeżeli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów.

Sąd ma prawo odroczenia wykonania kary na okres do jednego roku. Należy jednak zaznaczyć, że nie ma możliwości zastosowania odroczenia kary w stosunku do:

• skazanych za przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groby jej użycia;
• recydywistów;
• osób, które z popełnienia przestępstwa uczyniły sobie stałe źródło dochodu lub popełniły przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym;
• skazanych za przestępstwa określone w art. 197-203 Kodeksu karnego (np. zgwałcenie, pedofilia, kazirodztwo) popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.

Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, jednak jego łączny okres nie może przekroczyć powyżej wskazanych okresów. Okres odroczenia biegnie od dnia wydania pierwszego postanowienia w tym przedmiocie. Należy pamiętać, że przytoczone uregulowania odnoszą się jedynie do kary pozbawienia wolności. O odroczeniu wykonania kary grzywny oraz odroczeniu wykonania kary ograniczenia wolności stanowią inne przepisy Kodeksu karnego wykonawczego.

[stan prawny: marzec 2020 r.]