Art. 62.

• Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
• Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
• W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Zasadnicza większość regulacji prawa polskiego dotyczących narkotyków i innych substancji psychoaktywnych ujęta została w ustawie z 29 lipca 2005 r o przeciwdziałaniu narkomanii. Ta kompleksowa regulacja zawiera bardzo szeroki zakres uregulowań, począwszy od zespołu definicji koniecznych dla precyzyjnego opisu kwestii związanych z narkotykami mających korzenie w naukach ścisłych (chemia, biologia), przez planowane działania edukacyjno-wychowawcze, na przepisach karnych skończywszy. Zespół przepisów karnych, ujętych w przytaczanej ustawie jest dość szeroki i w dużym stopniu kazuistyczny. Znalazł się tam szereg regulacji dotyczących nielegalnej uprawy, udzielania czy reklamowania środków odurzających i substancji psychotropowych. Najczęściej jednak stosowanym w praktyce przepisem ustawy jest art. 62, dotyczący posiadania środków odurzających lub substancji psychotropowych wbrew przepisom ustawy.

Sama treść artykułu jest wyjątkowo zwięzła i prosta. Zgodnie z wykładnią językową ust. 1, każdy, kto posiada przy sobie jakąkolwiek ilość jakiegokolwiek ze środków odurzających lub jakiejkolwiek substancji psychotropowej, podlega karze pozbawienia wolności w maksymalnym wymiarze 3 lat. Zgodnie z art. 4 ustawy:

25) substancja psychotropowa - każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działając na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie substancji psychotropowych stanowiącym załącznik nr 2 do ustawy;

26) środek odurzający - każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie środków odurzających stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy.

Taki stan prawny tworzy wyjątkowo szeroki zakres penalizacji. Znamię czasownikowe „posiadania”, jak w przypadku większości przestępstw, należy interpretować zgodnie z rozumieniem cywilnoprawnym – osoba nie musi być właścicielem danego środka lub substancji, wystarczy jedynie, by posiadała ją fizycznie.

Bardzo istotny przełom w interpretacji art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii może stanowić stosunkowo nowa droga interpretacyjna, dotycząca ilości substancji, której posiadanie spełnia znamiona przestępstwa. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 grudnia 2006 r. (II AKa 249/06) „narkotyk będący przedmiotem przestępstwa z art. 62 ustawy z 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii musi spełniać nie tylko kryterium przynależności grupowej do związków wymienionych w załącznikach do tego aktu prawnego, ale również kryterium ilościowe pozwalające na jednorazowe użycie w celu osiągnięcia choćby potencjalnego efektu odurzenia lub innego charakterystycznego dla działania substancji psychotropowej”. Takie spojrzenie na opisywany typ przestępstwa, powracające coraz częściej w wyrokach sądów apelacyjnych, powoli torujące sobie drogę do świadomości sędziów sądów pierwszej instancji i funkcjonariuszy organów ścigania, pozwoliłoby uniknąć ocierających się o absurd sytuacji, w których sąd wymierzał karę osobom, które posiadały ilość narkotyku tak znikomą, że niemożliwą do zważenia.

Ustępy 2 i 3 art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zakładają istnienie typu kwalifikowanego przestępstwa (ust. 2) i typu uprzywilejowanego (ust. 3). Z pierwszym przypadkiem mamy do czynienia w sytuacji, gdy osoba popełniająca czyn posiada znaczną ilość narkotyków. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 2006 r. (II KK 47/05), „miarą "znaczności" w rozumieniu art. 48 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 1997 r. Nr 75, poz. 468 ze zm.), jak i art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1484) może być także stosunek ilości określonych środków do potrzeb jednego człowieka uzależnionego od tych środków. Jeżeli zatem przedmiotem czynu jest taka ilość tych środków, która mogłaby zaspokoić tego rodzaju potrzeby co najmniej kilkudziesięciu uzależnionych, to należy przyjąć, że jest tych środków znaczna ilość.” Wyrok ten dotyczył poprzedniego stanu prawnego (pod rządami ustawy z 1997 r., stanowi on jednak wskazówkę interpretacyjną braną pod uwagę do dziś, powtarzaną również kilkakrotnie w wyrokach sądów apelacyjnych. Jeśli idzie zaś o ust. 3, pojęcie wypadku mniejszej wagi jest jak zwykle nieostre i od oceny składu sędziowskiego zależy, czy konkretny czyn zostanie w ten sposób zakwalifikowany.

Znamienną w ostatnich latach kwestię wprowadził do ustawy art. 62b.

Art. 62b

• Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada nowe substancje psychoaktywne, podlega grzywnie.
• Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość nowych substancji psychoaktywnych sprawca, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
• Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest nowa substancja psychoaktywna w ilości nieznacznej, przeznaczonej na własny użytek sprawcy, postępowanie można umorzyć również przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, jeżeli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości.

Przepis ten stanowi o nielegalności posiadania „nowych substancji psychoaktywnych”. Zgodnie z definicją przyjętą we wspomnianej ustawie oznaczają one każdą substancję lub grupy substancji pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w formie czystej lub w formie preparatu działającą na ośrodkowy układ nerwowy, inną niż substancja psychotropowa i środek odurzający, stwarzającą zgodnie z rekomendacją Zespołu do spraw oceny ryzyka zagrożeń dla zdrowia lub życia ludzi związanych z używaniem nowych substancji psychoaktywnych, zagrożenia dla zdrowia lub zagrożenia społeczne porównywalne do zagrożeń stwarzanych przez substancję psychotropową lub środek odurzający, lub które naśladują działanie tych substancji. Przepis ten został wprowadzony ze względu na rosnące zagrożenie spowodowane pojawieniem się na rynku wielu niebezpiecznych substancji. W nawiązaniu do różnorodności poglądów w orzecznictwie co do pojęcia "znaczna ilość narkotyku" dla sądów znaczna ilość nowej substancji psychotropowej musi pozwalać na sporządzenie więcej niż kilkudziesięciu jednorazowych porcji.

Inne często spotykane przestępstwa

[stan prawny: kwiecień 2020 r.]