Jak wskazano wcześniej - kara orzeczona przez sąd za popełnione przestępstwo musi być wykonana w zgodzie z przepisami Kodeksu karnego wykonawczego. Można odnaleźć w nim przepisy ustanawiające szczegółowe warunki wykonywania różnych kar:

Grzywna

W razie skazania na grzywnę, sąd wzywa skazanego do jej uiszczenia w terminie 30 dni. Jeżeli ten termin upłynie, a grzywna nie zostanie zapłacona - ściąga się ją w drodze egzekucji.

Jeżeli grzywna nie przekracza wysokości 120 stawek dziennych (wysokość stawki i ich liczbę sąd określa w wyroku), a egzekucja tej kwoty jest lub może być nieskuteczna - sąd może zamienić grzywnę na prace użyteczne społecznie (czas pracy określa się w miesiącach, w wymiarze od 20 do 40 godzin w miesiącu).

Skazany może nie wyrazić zgody na wykonywanie prac społecznie użytecznych, albo może to być po prostu niemożliwe. Wówczas sąd może zamienić orzeczoną grzywnę na zastępczą karę pozbawienia wolności. Jeden dzień pozbawienia wolności równy jest dwóm stawkom dziennym grzywny. Kara zastępcza nie może przekroczyć 12 miesięcy pozbawienia wolności (ani górnej granicy kary za dane przestępstwo!).

Trzeba pamiętać, ze grzywna może być rozłożona na raty. Jeżeli jej natychmiastowe wykonanie pociągałoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki, grzywna może zostać rozłożona na raty na okres maksymalnie 1 roku - w szczególnych wypadkach: 3 lat. Na postanowienie w tej sprawie (zwłaszcza odmowne) przysługuje zażalenie

W razie wystąpienia niezależnych od skazanego okoliczności powodujących, że zapłacenie grzywny jest niemożliwe lub niecelowe, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, sąd może umorzyć orzeczoną karę grzywny - w części lub nawet w całości (zależnie od okoliczności).

Ograniczenie wolności

Kara ograniczenia wolności ma na celu wzbudzenie w skazanym woli kształtowania w sobie "społecznie pożądanych postaw - poczucia odpowiedzialności, potrzeby przestrzegania porządku prawnego".

Ograniczenie wolności może polegać na obowiązku wykonywania nieodpłatnych, kontrolowanych prac na cele społeczne przez określony czas, w określonym wymiarze godzin w miesiącu. Karę tę wykonuje się w miejscowości stałego pobytu lub zatrudnienia skazanego, albo w niewielkiej odległości od tego miejsca.

Konkretne miejsce wykonywania prac wyznacza wójt/burmistrz/prezydent miasta.

Wykonywanie kary przez skazanego kontroluje kurator sadowy. To on, w ciągu 7 dni od momentu gdy zostanie mu przekazane orzeczenie sadu, wzywa skazanego do wykonania pracy i poucza go o prawach i obowiązkach. To kurator określa, po wysłuchaniu skazanego, rodzaj, miejsce i termin rozpoczęcia pracy.

Jeżeli jednak skazany nie będzie stawiał się na wezwania kuratora, nie podejmie pracy w wyznaczonym terminie (lub nie wyrazi na nią zgody) - kurator skieruje do sądu wniosek o orzeczenie kary zastępczej (pozbawienia wolności)

Pozbawienie wolności

Polskie przepisy przewidują karę pozbawienia wolności za wiele przestępstw (nie: "karę więzienia"), choć nie zawsze jest ona orzekana. Możliwe jest orzeczenie kary pozbawienia wolności w wymiarze od 1 miesiąca do 15 lat, kary 25 lat pozbawienia wolności, kary dożywotniego pozbawienia wolności (polska ustawa karna nie przewiduje kary pozbawienia wolności np. 18, 20 czy 30 lat). Karę wykonuje się w różnego rodzaju zakładach karnych:

1. Dla młodocianych.
2. Dla odbywających kare po raz pierwszy.
3. Dla recydywistów penitencjarnych.
4. Dla odbywających kare aresztu wojskowego.

Różne zakłady mogą też mieć inne stopnie zabezpieczenia, izolacji skazanych oraz obowiązki i uprawnienia skazanych podczas poruszania się po ich terenie. Zakłady karne mogą być zorganizowane jako:

1. Zakłady typu zamkniętego
2. Zakłady typu półotwartego.
3. Zakłady typu otwartego.

Co do zasady, rodzaj zakładu karnego powinien być określony w wyroku sądu. Zmiana rodzaju zakładu karnego, w którym jest osadzony skazany, może zostać orzeczona przez sąd penitencjarny. Karę pozbawienia wolności nadzorują funkcjonariusze Służby Więziennej oraz pracownicy danego zakładu - skazanego na karę pozbawienia wolności sąd wzywa do stawienia się w wyznaczonym terminie w jednostce (najczęściej w areszcie śledczym) znajdującej się najbliżej jego miejsca zamieszkania, wraz z dokumentem tożsamości. Od momentu stawienia się przez skazanego do odbycia kary liczy się czas jej wykonywania.

Jeżeli skazany nie stawia się, sad może polecić jego doprowadzenie, czego kosztami obciąża się skazanego.

[stan prawny: kwiecień 2016 r.]