Tag: kodeks karny

art. 211a Kodeksu karnego: – „§  1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zajmuje się organizowaniem adopcji dzieci wbrew przepisom ustawy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. §  2. Tej samej karze podlega, kto, będąc osobą, której przysługuje władza rodzicielska nad dzieckiem, wyraża zgodę na adopcję tego dziecka przez inną osobę: 1) w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, zatajając ten cel przed sądem orzekającym w postępowaniu w sprawie o przysposobienie, a w przypadku wyrażenia przez rodzica zgody na przysposobienie dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego – przed sądem przyjmującym oświadczenie o wyrażeniu tej zgody, 2) z pominięciem postępowania w sprawie o przysposobienie. §  3. Tej samej karze podlega, kto wyraża zgodę na adopcję dziecka przez siebie w warunkach, o których mowa w § 2.”

Jednym ze skutków nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy o Policji, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego jest artykuł 211a Kodeksu karnego. Zastąpił on nieobowiązujący już artykuł 253§2. Ponadto wraz z ustawą z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego nadano mu nowe brzmienie. Penalizując nielegalne organizowanie adopcji polski prawodawca stara wywiązać się z obowiązków nałożonych na Państwa – Strony przez Konwencję z dnia 20 listopada 1989 r. o prawach dziecka. W wyniku jej ratyfikacji konieczne stało się wzmożenie ochrony praw dziecka, między innymi w celu zwalczania nielegalnego transferu dzieci i ich nielegalnego wywozu za granicę.
Przed wejściem w życie nowelizacji z 2010 r. artykuł 253 umieszczony był w rozdziale XXII – „Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu”. Przyjęta wówczas systematyka wyraźnie eksponowała porządek publiczny jako główny przedmiot ochrony. Obecnie – opieką otoczono przede wszystkim dobro dziecka. Takie działanie w żadnym stopniu nie może być utożsamiane z pozostawieniem całkowitej swobody w zakresie procedur adopcyjnych. Niemniej, z uwagi na coraz częstsze i coraz wyraźniejsze podkreślanie istoty ochrony praw dziecka w różnorodnych aktach normatywnych o wymiarze międzynarodowym – również polski prawodawca przesunął punkt ciężkości na prawa najmłodszych.
Warto również zwrócić uwagę na pojęcie „dziecka”. W ujęciu konwencyjnym, stanowiącym podstawę dla obecnej regulacji krajowej – dziecko to osoba poniżej 18 roku życia, chyba że zgodnie z prawem uzyskała pełnoletniość wcześniej. Oznacza to, że kobieta mająca ukończone 16 lat, która za zgodą sądu opiekuńczego wstąpiła w związek małżeński nie będzie dzieckiem w rozumieniu ustawy.
Akt prawny z dnia 16 października 2019 r. wprowadziła również definicję legalną adopcji. Dotychczas, posługiwano się wyłącznie terminem „przysposobienie”, w języku prawniczym używając obu określeń przemiennie. Ujęcie takie okazało się jednak zbyt wąskie. Wobec powyższych ustawodawca zdecydował się uporządkować tę kwestię, określając „adopcję” jako „nabycie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem przez inną osobę niż ta, od której dziecko pochodzi”. Istotę bezprawnego działania w przypadku przestępstwa stypizowanego w art. 211a k.k. stanowi bowiem samo osiągnięcie określonego skutku prawnego. W konsekwencji instytucja prawnorodzinna po jaką sięgnie zainteresowany pozostaje bez znaczenia. Jak wskazuje A. Muszyńska – skutek, w postaci nabycia władzy rodzicielskie, może zostać osiągnięty tak w drodze postępowania o przysposobienie, jak i np.: poprzez fikcyjne uznanie dziecka przez osobę podającą się za biologicznego rodzica. „Adopcja obejmuje zatem wszelkie sytuacje, gdy skutkiem czynności jest nabycie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, niezależnie od zastosowanych instrumentów prawnych w tym celu.” (A. Muszyńska [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021, art. 211(a)). Nielegalne organizowanie adopcji sprowadza się natomiast do prowadzenia postępowania adopcyjnego wbrew przepisom ustawy, tj. bez udziału odpowiednich instytucji oraz bez niezbędnej weryfikacji. Stoi to w sprzeczności z celem instytucji – prowadzone jest wbrew interesowi dziecka, niekoniecznie więc zapewnione zostaną właściwe warunki do wychowania w rodzinie.
Przestępstwo z art. 211a ma charakter powszechny i umyślny. Wyjątek stanowi §2 – typizujący przestępstwa indywidualne – podmiotem może być wyłącznie osoba posiadająca władzę rodzicielską nad dzieckiem. Waga przestępstwa przesądza również o tym, że penalizowane jest nie tylko dokonanie, ale również usiłowanie.
Rozważania na temat nielegalnej adopcji można zakończyć przez skierowanie uwagi na różnicę jaka rysuje się pomiędzy tym przestępstwem a handlem ludźmi. Wskazywał na to już Sąd Apelacyjny w Krakowie, który w postanowieniu z dnia 11 stycznia 1995 r. stwierdził, że „handel jest obrotem towarowo-pieniężnym, zatem handel dziećmi (ludźmi, żywym towarem) wyraża traktowanie człowieka jako towaru, a więc bezprzedmiotowość istoty ludzkiej jako jego przedmiotu. Działalność adopcyjna jest również swoistym obrotem istotami ludzkimi, nieliczącym się z podmiotowością przysposabianego człowieka, lub ją poważnie ograniczającym (art. 118 § 1 k.r.o.). Istotną różnicą między obrotem handlowym a adopcyjnym jest cel przekazywania dziecka i praw z nim związanych: dla dobra dziecka, bądź przeciw jego interesom. Cel adopcji nadaje jej cechy działania pozytywnego, pożądanego społecznie, aprobowanego i zalecanego. Nie korzyść materialna, a cel przekazywania dzieci w obrocie adopcyjnym przesądza o przestępczym charakterze owej działalności” (Postanowienie SA w Krakowie z 11.01.1995 r., II AKz 480/94, Wokanda 1995, nr 11, poz. 55)