Obiektywne przypisanie skutku przy wypadku drogowym

Nieumyślne spowodowanie wypadku w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zostało uregulowane w art. 177 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. Omawiany występek może zostać popełniony zarówno przez działanie, jak i zaniechanie. Ten typ przestępstwa ma charakter powszechny, tj. może zostać popełnione przez każdego uczestnika ruchu; umyślny albo nieumyślny oraz materialny, a to znaczy że do jego znamion należy skutek – spowodowanie wypadku, w którym inna osoba poniosła obrażenie ciała, ciężki uszczerbek na zdrowiu lub śmierć. Przestępstwo to mieści się w grupie tzw. względnie wnioskowych, zasadą jest ściganie z urzędu, niemniej – jak stanowi §3 – jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie następuje na wniosek.
Podstawową zasadą prawa karnego jest ponoszenie odpowiedzialności wyłącznie za własne zachowanie. Jeżeli jednak idzie o przestępstwa charakteryzujące się wystąpieniem określonego skutku dominuje koncepcja obiektywnego przypisania, pozwalająca na przypisanie sprawcy spowodowanego skutku przestępstwa w przypadku gdy jego zachowanie „stworzyło lub istotnie zwiększyło prawnie nieakceptowane niebezpieczeństwo dla dobra prawnego stanowiącego przedmiot zamachu i ryzyko to realizowało się w postaci nastąpienia danego skutku przestępnego” (T. Razowski [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. J. Giezek, Warszawa 2021, art. 177). W zakresie dotyczącym naruszenia zasad ostrożności w kontekście art. 177 k.k. tak w doktrynie, jak i orzecznictwie już od lat 2000. ugruntowana zdaje się konstrukcja obiektywnego przypisania.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 8 kwietnia 2013 r. „odpowiedzialność za skutek uzasadnia jedynie takie przyczynienie się, które w sposób istotny zwiększa ryzyko wystąpienia tego skutku, który jest relewantny z punktu widzenia typizacji czynu” (Wyrok SN z 8.04.2013 r., II KK 206/12, LEX nr 1311397.) to z kolei powoduje, że „nie można przypisać odpowiedzialności karnej za przestępstwo stypizowane w art. 177 k.k. w sytuacji, gdy do zaistnienia skutku opisanego w art. 177 k.k. doszłoby również wówczas, gdyby sprawca, którego czyn podlega wartościowaniu prawnokarnemu, dochował wymaganych od niego reguł ostrożności.” ( J. Kanarek, Rozważania o obiektywnym przypisaniu skutku i nauce o zwiększeniu ryzyka w kontekście ich aplikacji do przestępstw stypizowanych w art. 177 kodeksu karnego, PS 2015, nr 9, s. 49-59.). Podobnie argumentował Sąd Najwyższy w wyroku z 30 sierpnia 2011 r., podkreślając „spowodowanie skutku może być tylko wtedy obiektywnie przypisane sprawcy, gdy urzeczywistnia się w nim niebezpieczeństwo, któremu zapobiec miałoby przestrzeganie naruszonego obowiązku ostrożności. Innymi słowy, spowodowanie skutku może być tylko wtedy przypisane sprawcy, gdy przestrzeganie przez niego obowiązku ostrożności zapobiegłoby nastąpieniu skutku.” (Wyrok SN z 30.08.2011 r., IV KK 187/11, LEX nr 950442.).
Kwestia obiektywnego przypisania skutku przy wypadku drogowym wymaga także rozważenia pojęcia zachowania reguł ostrożności. Nie istnieje bowiem zamknięty katalog zachowań, które mogłyby kwalifikować się jako naruszenie tych podstawowych zasad. W orzecznictwie wskazuje się między innymi na: nieobserwowanie w sposób należyty pola jazdy (Wyrok SO w Poznaniu z 12.11.2019 r., IV Ka 895/19, LEX nr 2780792.), niezwiększenie uwagi mimo zmiany warunków atmosferycznych (Wyrok SN z 21.10.2020 r., II DSI 40/20, LEX nr 3093793.), nieupewnienie się przed podjęciem wyprzedzania czy kierujący posiada odpowiednią widoczność i dostateczne miejsce do wykonania manewru bez utrudniania komukolwiek ruchu (Wyrok SN z 26.03.2019 r., V KK 115/18, LEX nr 2647164.), a także co oczywiste, nieprzestrzeganie dozwolonych prędkości administracyjnych.