Dopalacze

21 sierpnia 2018 istotnie zmieniły się przepisy dotyczące nowych substancji psychoaktywnych, powszechnie znanych jako dopalacze. Przegłosowana przez Sejm ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii przewiduje, iż za posiadanie znacznej ilości dopalaczy grozi odpowiedzialność karna do 3 lat pozbawienia wolności. W przypadku posiadania nieznacznej ilości na własny użytek oraz niskiej szkodliwości społecznej czynu, prokurator może umorzyć postępowanie. Ustawodawca zaostrzył także maksymalny wymiar kary za wprowadzanie do obrotu znacznych ilości dopalaczy, teraz jest to czyn zagrożony pozbawieniem wolności do lat 12.
Nowelizacja zobowiązuje ponadto m.in. szpitale czy przychodnie do zgłaszania przypadków zatruć dopalaczami Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Na podstawie zebranych informacji, Główny Inspektor Sanitarny raz w roku wyda raport przedstawiający skalę problemu.
Wobec przyrównania dopalaczy do narkotyków, wprowadzono takie same rozwiązania w zakresie dotyczącym leczenia osób uzależnionych. Jeśli osobie takiej zostanie zarzucone przestępstwo zagrożone do 5 lat pozbawienie wolności, pozostające w związku z używaniem dopalaczy, a podda się ona leczeniu, rehabilitacji lub udziałowi w specjalnym programie edukacyjno-profilaktycznym, prokurator może zawiesić postępowanie do zakończenia leczenia. W przypadku skazania zaś osoby uzależnionej na karę pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem, sąd zobowiązuje skazanego do poddania się leczeniu lub rehabilitacji oraz oddaje go pod dozór wyznaczonej osoby, instytucji lub stowarzyszenia.
Istotną zmianą jest również wprowadzenie przepisu ustanawiającego, iż od daty wejścia w życie omawianej nowelizacji to Minister właściwy do spraw zdrowia, w drodze rozporządzenia, będzie odpowiedzialny za prowadzenie listy substancji zabronionych, tak narkotyków jak i dopalaczy. W efekcie wykaz taki będzie można o wiele sprawniej i szybciej aktualizować.

Przestępstwo niealimentacji

W celu szczególnej ochrony rodziny oraz instytucji opieki, ustawodawca już w Kodeksie Karnym z 1932 roku wprowadził przestępstwo niealimentacji. Przepisy obecnie obowiązujące również przewidują prawnokarną ochronę osób uprawnionych, tj. osób, którym na gruncie orzeczenia sądowego, w wyniku ugody zawartej przed sądem lub innym organem albo na podstawie umowy zostały przyznane, określone co wysokości, alimenty. Odpowiedzialność za to przestępstwo (w typie podstawowym) można przypisać w sytuacji, gdy łączna wysokość powstałych zaległości, stanowi równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych albo gdy opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej trzy miesiące. Osobie wypełniającej znamiona omawianego przestępstwa grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Ustawodawca przewidział również typ kwalifikowany tego przestępstwa. W sytuacji, gdy sprawca poprzez niewywiązywanie się z obowiązku uiszczania alimentów, naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, sąd może orzec karę pozbawienia wolności w wymiarze do dwóch lat. Warto podkreślić, że w tym przypadku odpowiedzialność powstaje w wyniku samego narażenia na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb, pozostającego w związku z niewywiązywaniem się przez osobę zobowiązaną. Tym samym nie ma znaczenia, iż uprawniony otrzymuje pomoc od innych osób.
Omawiane przestępstwo ścigane jest na wniosek. Podmiotami uprawnionymi do złożenia wspomnianego wniosku o ściganie są: pokrzywdzony, organ pomocy społecznej oraz organ podejmujący działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Od tej zasady występuje jeden wyjątek. Wszczęcie postępowania następuje z urzędu, w przypadku gdy osobie pokrzywdzonej przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów.
Warto również pamiętać, że w konkretnych, przewidzianych w ustawie sytuacjach, dłużnik alimentacyjny może uchylić się od odpowiedzialności karnej. Osoba zobowiązana do świadczenia, która zapłaci w ciągu 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego wszelkie zaległe alimenty, nie podlega karze. Oznacza to tyle, że z mocy prawa umarza się wszczęte postępowanie. W przypadku narażenia uprawnionego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, jeżeli obowiązany uiści we wspomnianym terminie zaległości alimentacyjne, sąd odstępuje od wymierzenia kary, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko takiemu odstąpieniu. Wówczas wyrok zostanie co prawda wydany, ale bez wymierzania dłużnikowi kary.

Kara łączna i wyrok łączny – czym właściwie są?

Rozdział IX kodeksu karnego reguluje zasady postępowania w sytuacji zbiegu przestępstw, a więc takich, gdy jedna osoba skazana zostaje za popełnienie kilku czynów zabronionych. W takich sytuacjach sądy powinny stosować instytucję kary łącznej, która w niektórych przypadkach wydawana jest w toku orzekania, w innych zaś w osobnym postępowaniu, dotyczącym tzw. wyroku łącznego.

 

Karę łączną orzec można, zgodnie z art. 81 kodeksu karnego, gdy sprawca popełnił co najmniej dwa przestępstwa, oraz gdy wymierzono mu za nie kary podlegające łączeniu. Co do zasady, łączeniu ze sobą podlegają kary grzywny. Połączyć można także kary pozbawienia wolności i kary ograniczenia wolności – możliwe jest połączenie w jednej karze pozbawienia i ograniczenia wolności. Połączeniu nie podlegają zaś:

 

  1. Kary za przestępstwa popełnione w trakcie wykonywania kary za inne przestępstwa.
  2. Kary wymierzone za wykroczenia (np. kara aresztu).
  3. Zastępcze kary pozbawienia wolności, np. kara pozbawienia wolności orzeczona za niezapłaconą grzywnę. Warto jednak pamiętać, że w przypadku kary zastępczej orzeczonej za ograniczenie wolności, połączeniu z innymi karami pozbawienia wolności podlega pierwotna kara ograniczenia wolności.

 

Kara łączna wymierzana jest co najmniej w wysokości najwyższej z kar łączonych, maksymalnie zaś w wysokości sumy wszystkich łączonych kar. Kara ograniczenia wolności łączona z karą pozbawienia wolności ulega przeliczeniu, zgodnie z założeniem, że jeden miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności.

 

Dla przykładu – jeśli połączeniu podlega kara 3 lat pozbawienia wolności, kara 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz kara 2 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności, najniższa kara łączna możliwa do wymierzenia wynosić będzie 3 lata, najwyższa zaś – 7 lat i 2 miesiące.

 

W drugim przykładzie, połączeniu podlega kata 8 miesięcy pozbawienia wolności, 6 miesięcy ograniczenia wolności, 12 miesięcy ograniczenia wolności i 3 miesięcy pozbawienia wolności. Najniższa możliwa kara to 8 miesięcy pozbawienia wolności, najwyższa zaś – 1 rok i 8 miesięcy pozbawienia wolności (gdyż, po przeliczeniu, kary ograniczenia wolności stanowią odpowiednio 90 i 180 dni pozbawienia wolności, a więc 3 i 6 miesięcy).

 

W przypadku, gdy suma kar podlegających łączeniu wynosi 25 lat pozbawienia wolności lub więcej, zaś jedna z nich wynosi co najmniej 10 lat, możliwe jest wymierzenie kary łącznej 25 lat pozbawienia wolności.

 

Jeśli połączeniu podlegają kary z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia, możliwe jest warunkowe zawieszenie kary łącznej, o ile nie będzie ona przekraczać jednego roku. Jeśli jednak orzeczona zostanie kara bez warunkowego zawieszenia, karę z warunkowym zawieszeniem przelicza się, przyjmując że jeden miesiąc kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem równy jest 15 dniom tej kary bez zawieszenia – podobnie jak w przypadku kary ograniczenia wolności.