Przepadek samochodu

Ostania nowelizacja kodeksu karnego, która weszła w życie w marcu 2024 , wzbudziła duże zainteresowanie. Jedną z najszerzej komentowanych zmian było wprowadzenie instytucji przepadku pojazdu mechanicznego. W dużym skrócie, wprowadziła ona możliwość pozbawienia własności pojazdu sprawy na rzecz Skarbu Państwa. Stanowi to dodatkową sankcję karną
w katalogu polskiego systemu penalnego. Nie jest to konstrukcja nowa, gdyż dotychczas sąd mógł orzec przepadek pojazdu mechanicznego także w trybie „zwykłego” przepadku, obecnego już wcześniej w Kodeksie karnym.
Przepadek pojazdu może być orzeczony tylko w określonych w ustawie przypadkach.
Sąd może orzec przepadek pojazdu mechanicznego wobec sprawcy który popełnił przestępstwo z art. 173 (spowodowanie katastrofy w komunikacji), art. 174 (sprowadzenie niebezpieczeństwa w komunikacji) i art. 177 (spowodowanie wypadku komunikacyjnego) oraz:
znajdował się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego w momencie popełnienia czynu lub
zbiegł z miejsca zdarzenia lub
spożywał alkohol lub zażywał środek odurzający po popełnieniu czynu.
W niektórych przypadkach orzeczenie przepadku jest obligatoryjne. Oznacza to, że sąd będzie musiał przepadek orzec.
Przepadek będzie obligatoryjny w opisanej powyżej sytuacji, jeżeli zawartość alkoholu
w organizmie sprawcy była wyższa niż 1 promil we krwi lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo prowadziła do takiego stężenia.
Przede wszystkim jednak, przepadek orzekany jest obligatoryjnie w każdym przypadku popełnienia przestępstwa z art. 178a §1 tj. prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, gdy zawartość alkoholu w organizmie sprawcy jest  wyższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3  w wydychanym powietrzu albo prowadziła do takiego stężenia.
W takiej sytuacji, od orzeczenia przepadku Sąd może odstąpić tylko jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
Przepadek pojazdu jest obligatoryjny również w sytuacji, gdy przestępstwo prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego popełnia osoba już wcześniej skazana za „jazdę pod wpływem” lub z art. 173 (spowodowanie katastrofy w komunikacji), art. 174 (sprowadzenie niebezpieczeństwa w komunikacji), art. 177 (spowodowanie wypadku komunikacyjnego).
W takiej sytuacji, ilość alkoholu nie ma już znaczenia i przepadek jest obligatoryjny. Sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
Sytuacja wydaje się być jasna w sytuacji, gdy pojazd jest własnością sprawcy. Co jednak, gdy sprawca nie prowadzi swojego pojazdu lub zbył pojazd przed wydaniem wyroku.
W takiej sytuacji, sąd orzeka przepadek równowartości pojazdu.
Za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie jej braku – średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę. Średnią wartość na podstawie dostępnych danych ustala sąd, bez powoływania w tym celu biegłego. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ustalenie średniej wartości pojazdu nie jest możliwe ze względu na szczególne cechy tego pojazdu, zasięga się opinii biegłego
Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu nie orzeka się, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu nie orzeka się, jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego jest niemożliwe lub niecelowe z uwagi na jego utratę przez sprawcę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie.
Podsumowując, wyodrębnienie przepadku pojazdu mechanicznego i wprowadzenie go jako instytucji (w określonych przypadkach) obligatoryjnej, jest kolejnym przejawem zaostrzenia polityki karnej w Polsce. Sankcję tą należy uznać za dotkliwą i mającą mieć (oprócz funkcji penalnych) silne funkcje zapobiegawcze. Jest jednak za wcześnie, by oceniać skutki jej wprowadzenia na płaszczyźnie prewencyjnej.