Tag: nowelizacja

Nowelizacja art. 12 § 4 kpk

1 października 2023 r. weszła w życie nowelizacja ustawy Kodeks postępowania karnego, w ramach której do art. 12 (dotyczącego ścigania przestępstw na wniosek pokrzywdzonego) dodano § 4, który stanowi, iż: „W sprawie o przestępstwo z art. 190 § 1 Kodeksu karnego można wszcząć i prowadzić postępowanie pomimo niezłożenia wniosku o ściganie, jeżeli zachodzi duże prawdopodobieństwo, że niezłożenie wniosku wynika z obawy pokrzywdzonego przed odwetem albo jeżeli przemawia za tym interes społeczny. W takim przypadku postępowanie do czasu prawomocnego zakończenia toczy się z urzędu.”
Nowelizacja dotyczy trybu ścigania występku groźby karalnej. Przed dniem 1 października 2023 r. ściganie groźby karalnej mogło nastąpić wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego – osoba, pod której adresem skierowano groźbę, musiała więc wyrazić zgodę na to, aby wszcząć i prowadzić postępowanie karne w tej sprawie.
Ustawodawca uznał jednak, iż zdarzają się przypadki, kiedy należy prowadzić takowe postępowanie nawet bez wniosku pokrzywdzonego. Za taką sytuację uznano po pierwsze: duże prawdopodobieństwo, że niezłożenie wniosku wynika z obawy pokrzywdzonego przed odwetem. Pojęcie odwetu nie zostało zdefiniowane w przepisach; należy przyjąć, iż ustawodawca miał na myśli przypadek, gdy pokrzywdzony obawia się negatywnych konsekwencji związanych ze złożeniem wniosku o ściganie, co powstrzymuje go od jego złożenia, a zatem na jego decyzję o zaniechaniu składania wniosku o ściganie bezpośredni i kluczowy wpływ ma lęk. Pokrzywdzony może odczuwać ryzyko utraty życia czy poniesienia uszczerbku na zdrowiu, a wydaje się, że w tej przesłance mieści się ponadto obawa pokrzywdzonego przed doznaniem krzywdy przez bliską mu osobę czy przed zniszczeniem mienia znacznej wartości.
Wyłączenie konieczności uzyskania wniosku pokrzywdzonego do prowadzenia postępowania w sprawie groźby karalnej następuje również wtedy, kiedy za ściganiem przemawia interes społeczny. Przesłankę tę należy interpretować w zależności od konkretnych okolicznościach sprawy. Umożliwia ona prowadzenie postępowania karnego bez wniosku pokrzywdzonego na przykład z uwagi na: szczególne okoliczności popełnienia przestępstwa (takie jak sposób działania sprawcy, drastyczność gróźb), tożsamość sprawcy (gdy jest nim na przykład funkcjonariusz organów ścigania lub wielokrotny recydywista grożący innym), a także na sytuację pokrzywdzonego (na przykład w przypadku, gdy jest on osobą nieporadną z powodu wieku czy choroby).
Wprowadzenie omawianej nowelizacji oznacza, iż zmienia się tryb ścigania przestępstwa groźby karalnej. Występek ten może być odtąd ścigany z urzędu w sposób bezwarunkowy, w związku z czym nie jest traktowany jako przestępstwo zawsze wymagające wniosku pokrzywdzonego do wszczęcia postępowania. Innymi słowy, w przypadku groźby karalnej wniosek pokrzywdzonego jest potrzebny jedynie względnie, ponieważ organ procesowy może niekiedy samodzielnie podjąć działania w tej sprawie. Aby jednak możliwe było ściganie bez wniosku (z urzędu), muszą zostać spełnione warunki określone w art. 12 § 4 k.p.k.

Zmiany w Kodeksie Karnym w 2023 roku

W drodze nowelizacji, która ma wejść w życie 1 października 2023 r., w polskim prawie karnym wprowadzone zostanie wiele zmian, w szczególności odnoszących się do wysokości sankcji. Zaostrzeniu ma ulec przede wszystkim ustawowy wymiar kary w przypadku przestępstw skierowanych rodzajowo przeciwko życiu, zdrowiu oraz wolności seksualnej. Co więcej, w kodeksie karnym w części szczególnej pojawią się nowe typy przestępstw.
Najbardziej „głośnymi” modyfikacjami zdają się być: podniesienie górnej granicy kary pozbawienia wolności z 15 lat do 30 lat oraz likwidacja kary 25 lat pozbawienia wolności, a także wprowadzenie do kodeksu karnego kary bezwzględnego dożywocia (tj. bez możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia w ramach probacji).
Wyższe sankcje w drodze nowelizacji pojawią się w związku z przestępstwami takimi jak: gwałt, przyjmowanie łapówek, rozbój, a także rozbój z użyciem broni, czy też umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ( w przypadku dwóch ostatnich z ww. typów przestępstw maksymalny wymiar kary będzie odtąd na poziomie 20 lat pozbawienia wolności). Widać zatem, że wprowadzone w prawie karnym zmiany są stosunkowo szerokie i zmierzają w kierunku zaostrzenia wymiaru sprawiedliwości.
Poza ogólnymi modyfikacjami w katalogu kar oraz zmianami w ustawowym wymiarze kary za poszczególne typy przestępstw, ustawodawca zdecydował się dodatkowo na wyszczególnienie nowych typów czynów zabronionych. Są to: przyjęcie zlecenia zabójstwa, uchylanie się od naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, wymuszenie mienia poprzez szantaż, a ponadto forma stadialna w postaci przygotowania do dokonania zabójstwa będzie odtąd penalizowane w granicach od 2 do 15 lat pozbawienia wolności.
Jakkolwiek głośno komentuje się w debacie publicznej (w tym krytycznie) wprowadzaną reformę, nowelizacja w wyniku podpisania przez prezydenta RP stanie się już niedługo obowiązującą regulacją. Należy jednak wyrazić nadzieję, że zwiększenie ustawowego wymiaru kary i wprowadzenie większego rygoryzmu do systemu prawnego, będzie miało w konsekwencji walor prewencyjny i przysłuży się do odstraszenia potencjalnych przestępców od popełniania czynów zabronionych.

Nowelizacje prawa karnego

Na przełomie ostatniego roku, mieliśmy do czynienia z dwoma zupełnie różnymi stanami prawnymi dotyczącymi prawa karnego. 1 lipca 2015 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu karnego oraz kodeksu postępowania karnego, wprowadzająca kontradyktoryjny model postępowania. Oznaczało to zmarginalizowanie aktywnej roli sądu, a udowodnienie winy oskarżonego stało się obowiązkiem prokuratora.

Obecnie obowiązująca nowelizacja weszła w życie 15 kwietnia 2016 r., przywracając model procesu sprzed 1 lipca 2015 r. Powróciła możliwość przeprowadzania dowodów z urzędu oraz zasada prawdy materialnej.

W związku z powyższym, może pojawić się pytanie, który stan prawny będzie obowiązywał przy rozpatrywaniu konkretnej sprawy? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, a istotną rolę odgrywa tutaj data wpływu aktu oskarżenia.