Autor: Piotr Modzelewski

Dostęp do akt

Dostęp do akt jest mniej lub bardziej ograniczony w zależności od wnioskodawcy oraz postępowania (postępowanie przygotowawcze i sądowe).

Cechą postępowania przygotowawczego jest zasada tajności, co wiążę się z tym, że akta udostępniane są jedynie za zgodą prowadzącego postępowanie (art. 156 § 5 KPK), zaś w postępowaniu sądowym obowiązuje zasada jawności akt, co oznacza, że akta powinny być dostępne bez ograniczeń (wyjątki uwzględnione zostały w art.156 § 1 KPK).

W postępowaniu przygotowawczym akta udostępniane są stronom, obrońcom, pełnomocnikom ustawowym na ich wniosek, za zgodą prokuratora mogą zostać udostępnione także innym osobom, jednak tylko w wyjątkowych wypadkach. W odpowiedzi na taki wniosek prowadzący postępowanie wydaje zarządzenie (art. 156 § 5 KPK). Jeżeli decyzja jest odmowna, stronom (tylko im) przysługuje zażalenie do sądu (art.159 KPK). Ustawodawca nie określił przesłanek, którymi miałby się kierować prowadzący postępowanie przy wydawaniu zarządzenia. W art. 156 § 5 KPK uwzględniona została jedynie ogólna wskazówka pozwalająca na uniemożliwienie udostępnienia akt. Jest to potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub ochrony ważnego interesu państwa.

Udostępnienie akt w postępowaniu przygotowawczym jest obligatoryjne, gdy:

  • podejrzany lub obrońca został powiadomiony o terminie końcowego zaznajomienia
    z materiałami postępowania przygotowawczego. W takiej sytuacji nie można odmówić udostępnienia akt pokrzywdzonemu, jego pełnomocnikowi lub przedstawicielowi ustawowemu (art. 156 5 KPK).
  • został złożony wniosek o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania. Podejrzany i obrońca mają prawo do niezwłocznego zapoznania się z częścią akt sprawy, które zawierają treść dowodów dołączonych do wspomnianego wniosku (art. 156 § 5a KPK).

W postępowaniu sądowym akta udostępniane są tym samym podmiotom. Niezależnie od roli
w sprawie wymagany jest wniosek. Zgoda prezesa sądu wymagana jest jedynie w przypadku,
gdy wniosek składają inne osoby niż strony, obrońcy, pełnomocnicy lub przedstawiciele ustawowi. Dostęp do akt może zostać ograniczony, w przypadku, gdy zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia informacji niejawnych o klauzuli „tajne” lub „ściśle tajne”. W takim przypadku zasady przeglądania akt określa prezes sądu lub sąd.

Autor: Magdalena Jurkiewicz

[stan prawny: wrzesień 2019 r.]

Kara łączna i wyrok łączny – czym właściwie są?

Rozdział IX kodeksu karnego reguluje zasady postępowania w sytuacji zbiegu przestępstw, a więc takich, gdy jedna osoba skazana zostaje za popełnienie kilku czynów zabronionych. W takich sytuacjach sądy powinny stosować instytucję kary łącznej, która w niektórych przypadkach wydawana jest w toku orzekania, w innych zaś w osobnym postępowaniu, dotyczącym tzw. wyroku łącznego.

 

Karę łączną orzec można, zgodnie z art. 81 kodeksu karnego, gdy sprawca popełnił co najmniej dwa przestępstwa, oraz gdy wymierzono mu za nie kary podlegające łączeniu. Co do zasady, łączeniu ze sobą podlegają kary grzywny. Połączyć można także kary pozbawienia wolności i kary ograniczenia wolności – możliwe jest połączenie w jednej karze pozbawienia i ograniczenia wolności. Połączeniu nie podlegają zaś:

 

  1. Kary za przestępstwa popełnione w trakcie wykonywania kary za inne przestępstwa.
  2. Kary wymierzone za wykroczenia (np. kara aresztu).
  3. Zastępcze kary pozbawienia wolności, np. kara pozbawienia wolności orzeczona za niezapłaconą grzywnę. Warto jednak pamiętać, że w przypadku kary zastępczej orzeczonej za ograniczenie wolności, połączeniu z innymi karami pozbawienia wolności podlega pierwotna kara ograniczenia wolności.

 

Kara łączna wymierzana jest co najmniej w wysokości najwyższej z kar łączonych, maksymalnie zaś w wysokości sumy wszystkich łączonych kar. Kara ograniczenia wolności łączona z karą pozbawienia wolności ulega przeliczeniu, zgodnie z założeniem, że jeden miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności.

 

Dla przykładu – jeśli połączeniu podlega kara 3 lat pozbawienia wolności, kara 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz kara 2 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności, najniższa kara łączna możliwa do wymierzenia wynosić będzie 3 lata, najwyższa zaś – 7 lat i 2 miesiące.

 

W drugim przykładzie, połączeniu podlega kata 8 miesięcy pozbawienia wolności, 6 miesięcy ograniczenia wolności, 12 miesięcy ograniczenia wolności i 3 miesięcy pozbawienia wolności. Najniższa możliwa kara to 8 miesięcy pozbawienia wolności, najwyższa zaś – 1 rok i 8 miesięcy pozbawienia wolności (gdyż, po przeliczeniu, kary ograniczenia wolności stanowią odpowiednio 90 i 180 dni pozbawienia wolności, a więc 3 i 6 miesięcy).

 

W przypadku, gdy suma kar podlegających łączeniu wynosi 25 lat pozbawienia wolności lub więcej, zaś jedna z nich wynosi co najmniej 10 lat, możliwe jest wymierzenie kary łącznej 25 lat pozbawienia wolności.

 

Jeśli połączeniu podlegają kary z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia, możliwe jest warunkowe zawieszenie kary łącznej, o ile nie będzie ona przekraczać jednego roku. Jeśli jednak orzeczona zostanie kara bez warunkowego zawieszenia, karę z warunkowym zawieszeniem przelicza się, przyjmując że jeden miesiąc kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem równy jest 15 dniom tej kary bez zawieszenia – podobnie jak w przypadku kary ograniczenia wolności.