W pewnych sytuacjach, możliwe jest umorzenie sprawy przez Sąd pomimo, że do przestępstwa doszło.

Skutkiem tzw. Warunkowego umorzenia postępowania jest wydanie przez sąd wyroku, ale nie skazującego sprawcę przestępstwa a jedynie wskazującego osobę sprawcy i stwierdzającego jego winę. Sąd wydając wyrok warunkowo umarzający postępowanie sprawia, że sprawca będzie uznany za winnego popełnienia czynu, ale nie jest to równoznaczne ze skazaniem - nie zostaje tez wymierzona kara, a postępowanie zostaje umorzone.

Umorzenie jest warunkowe - następuje na okres próby, który wynosi od roku do trzech lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Sąd może określić dodatkowe obowiązki sprawcy na czas próby (np. oddać go pod dozór kuratora). W tym czasie (i przez 6 miesięcy po zakończeniu okresu próby), w razie gdyby sprawca np. popełnił inne przestępstwo, postępowanie umorzone warunkowo może zostać nadal podjęte.

Korzyścią warunkowego umorzenia postępowania jest to, ze wobec sprawcy nie orzeka się kary za przestępstwo. Warunkowe umorzenie oznacza, że sprawca nadal jest osoba "niekaraną" a sam wpis o warunkowym umorzeniu postępowania jest stosunkowo szybko usuwany z Krajowego Rejestru Karnego (po 6 miesiącach od upływu okresu próby).

Z wnioskiem o warunkowe umorzenie może wystąpić prokurator (zamiast aktu oskarżenia) lub sam oskarżony, także za pośrednictwem swojego obrońcy.

Przesłanki do warunkowego umorzenia postępowania są określone w Kodeksie Karnym:

1. Dane przestępstwo nie jest zagrożone kara wyższą niż 5 lat pozbawienia wolności.
2. Okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości.
3. Sprawca nie był wcześniej karany za przestępstwo umyślne.
4. Wina sprawcy i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne.
5. Postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy i jego dotychczasowy sposób życia uzasadniają przekonanie, że pomimo umorzenia postępowania nie będzie już naruszał porządku prawnego.

[stan prawny: czerwiec 2016]