Przywłaszczenie jest regulowane przez kodeks wykroczeń albo kodeks karny, w zależności od wartości rzeczy przywłaszczanej. Zgodnie z art. 119 § 1 kodeksu wykroczeń jeżeli wartość przywłaszczonej rzeczy ruchomej nie przekracza 500zł, sprawca czynu podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Jeśli zaś przedmiotem przywłaszczenia jest rzecz o wartości przekraczającej 500 zł lub prawo majątkowe, sprawca będzie odpowiadał z art.284 kodeksu karnego. Przestępstwo to jest zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.
Przedmiotem wykroczenia może być jedynie rzecz ruchoma. Przedmiotem przestępstwa przywłaszczenia jest zarówno rzecz ruchoma, jak i prawa majątkowe.
Jest to jeden z elementów odróżniających przywłaszczenie od kradzieży, ponieważ przedmiotem kradzieży oprócz rzeczy ruchomych, mogą być także prawa majątkowe, ale tylko w zakresie kradzieży programu komputerowego lub kradzieży karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego (art.278 kk).
Czyn zabroniony polega na przywłaszczeniu rzeczy lub prawa, czyli postępowaniu z rzeczą jak właściciel, a z prawem majątkowym, tak jak uprawniony. Czynnikiem odróżniającym przywłaszczenie od kradzieży, jest brak elementu zaboru. Przy kradzieży sprawca bezprawnie zabiera cudzą rzecz. Natomiast przy przywłaszczeniu sprawca posiadał już daną rzecz lub wykonywał prawo legalnie, podejmuje zachowanie mające na celu pozbawienie władztwa nad rzeczą właściciela.
Co do zasady, zarówno wykroczenie, jak i przestępstwo przywłaszczenia ścigane są z urzędu, jednak jeżeli sprawca działał na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego (art. 119 § 3 kw oraz art.284 § 4 kk).
Przywłaszczenie w orzecznictwie:
Dla przypisania przestępstwa przywłaszczenia niezbędne jest ustalenie, że sprawca tego czynu musi działać w ściśle określonym celu, którym jest przywłaszczenie "cudzej" rzeczy (mienia) - z zamiarem trwałego włączenia przedmiotu przestępstwa do swojego majątku, a nie zatem tylko z zamiarem bezprawnego władania rzeczą.
przywłaszczeniem w rozumieniu przepisu art. 284 § 1 kk jest tylko bezprawne, z wyłączeniem osoby uprawnionej rozporządzenie rzeczą ruchomą albo prawem majątkowym znajdującym się w posiadaniu sprawcy, przez włączenie jej do swojego majątku i powiększenie w ten sposób swego stanu posiadania lub stanu posiadania innej osoby albo wykonywanie w inny sposób w stosunku do nich uprawnień właścicielskich, bądź też ich przeznaczenie na cel inny niż przekazanie właścicielowi
do przypisania przywłaszczenia mienia wchodzącego w skład wspólnoty majątkowej małżeńskiej niezbędne jest zwłaszcza ustalenie, że sprawca, zabierając samowolnie i sprzedając ruchomości należące do tej wspólnoty, miał zamiar powiększenia swojego majątku kosztem małżonki.
Inne często spotykane przestępstwa
[stan prawny: sierpień 2019 r.]
Poradniki prawne
Dowody w sprawach karnych.
Przestępczość internetowa.
Przestępstwa popełniane przez nieletnich.