• Czym jest mediacja?
• Korzyści jakie niesie za sobą mediacja
• W jakich sprawach można poddać się mediacjom?
• Na jakim etapie sprawy powinno się wnioskować o mediację?
• Kto może wnioskować o mediację?
• Mediatorzy
• Skutki zawarcia ugody mediacyjnej

Instytucja mediacji w sprawach karnych została uregulowana przepisami Kodeksu postępowania karnego (oraz w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 maja 2015 r.w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych . W Kodeksie postępowania karnego znajdziemy ogólne warunki mediacji, natomiast rozporządzenie w sposób szczegółowy określa warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego, sposób powoływania i odwoływania instytucji i osób uprawnionych do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego, zakres i warunki udostępniania akt sprawy instytucjom i osobom uprawnionym do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego oraz sposób i tryb postępowania mediacyjnego.

1. Mediacja jest jedną z form tzw. alternatywnego rozstrzygania sporów, która ma na celu zakończenie sporu w drodze ugody, bez konieczności przeprowadzania długotrwałego i kosztownego postępowania sądowego.
   Przeprowadzenie mediacji jest dobrowolne i zależy od zgody stron - zarówno pokrzywdzonego, jak i oskarżonego. Mediacje prowadzone są poza salą sądową, przy udziale niezależnego i bezstronnego mediatora. Postępowanie mediacyjne jest bezpłatne i poufne.
2. Przede wszystkim mediacja daje możliwość ugodowego rozstrzygnięcia sporu w sposób szybszy i nieraz bardziej efektowny od postępowania sądowego. Podkreśla się, że dzięki mediacji pokrzywdzony uzyskuje szansę pełniejszego wyrażenia swoich uczuć związanych z poniesioną szkodą czy doznaną krzywdą i ewentualne dochodzenie żądań z nimi związanych. Z punktu widzenia oskarżonego/podejrzanego, który decyduje się na przyjęcie postawy ugodowej, na pierwszy plan wysuwają się korzyści takie jak możliwe łagodniejsze potraktowanie przez sąd, niższe koszty postępowania, możliwość dojścia do porozumienia z pokrzywdzonym w kwestii odszkodowania czy zadośćuczynienia.
3. Zakres spraw, które mogą zostać poddane mediacji, nie został w żaden sposób ograniczony przez Kodeks postępowania karnego. Oznacza to, że teoretycznie występować z inicjatywą przeprowadzenia mediacji można w każdej sprawie, bez względu na jej charakter czy ciężar gatunkowy. Ostateczna decyzja o skierowaniu sprawy na drogę postępowania mediacyjnego będzie jednak należeć do sądu lub prokuratora, w zależności od etapu postępowania.
4. Warto pamiętać, że postępowanie mediacyjne może być przeprowadzone już na etapie postępowania przygotowawczego, prowadzonego przez organy ścigania, takie jak Policja czy Prokuratura. Oznacza to, że wniosek o mediacje może być składany już po otrzymaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów, tj. z samym początkiem postępowania In personam - przeciwko konkretnej osobie.
5. Mediacje przeprowadza się na wniosek lub z urzędu. Z wnioskiem o przeprowadzenie mediacji może wystąpić zarówno pokrzywdzony, jak i oskarżony. W zależności od etapu postępowania kierowany od jest do sądu, Prokuratora czy Policji. Należy pamiętać, że warunkiem podjęcia postępowania mediacyjnego jest zgoda drugiej strony. Drugą możliwością jest skierowanie stron do mediacji przez organ postępowania sądowego czy przygotowawczego z urzędu. Rzecz jasna i w tym przypadku konieczna jest zgoda obu stron.
   Sąd lub prokurator skierowują sprawę do mediacji właściwym postanowieniem.
6. Zgodnie z treścią art. 23a kpk sąd może skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania. Szczegółowe kryteria, które muszą spełnić mediatorzy określone są w rozporządzeniu. Instytucją, która może prowadzić postępowanie mediacyjne, jest instytucja, która
   • zgodnie ze swoimi zadaniami statutowymi została powołana do wykonywania zadań w zakresie mediacji, resocjalizacji, ochrony interesu społecznego, ochrony ważnego interesu indywidualnego lub ochrony wolności i praw człowieka,
   • zapewnia przeprowadzenie postępowania mediacyjnego przez osoby spełniające warunki, ustalone w rozporządzeniu,
   • posiada warunki organizacyjne umożliwiające przeprowadzenie postępowania mediacyjnego,
   • została wpisana do wykazu

   Natomiast warunki, które powinna spełniać osoba fizyczna, aby zostać mediatorem to, poza wpisem do wykazu, to:

   1. posiada obywatelstwo polskie, obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej albo obywatelstwo innego państwa, jeżeli na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej przysługuje jej prawo podjęcia zatrudnienia lub samozatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w tych przepisach,
   2. korzysta w pełni z praw publicznych i ma pełną zdolność do czynności prawnych,
   3. ukończyła 26 lat,
   4. zna język polski w mowie i piśmie,
   5. nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
   6. posiada umiejętności i wiedzę w zakresie przeprowadzania postępowania mediacyjnego, rozwiązywania konfliktów i nawiązywania kontaktów międzyludzkich,
   7. daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków,

   W wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych potrzebą skutecznego przeprowadzenia postępowania mediacyjnego, można powołać w konkretnej sprawie zgłaszającą taką gotowość instytucję lub osobę godną zaufania spoza wpisanych do wykazu, oczywiście jedynie jeśli spełniają one pozostałe warunki.

   Mediatorem nie może być osoba, którą sprawa dotyczy bezpośrednio, osoba spokrewniona z którąś ze stron, świadek czynu oraz inne osoby, co do których istnieją okoliczności, które mogłyby wywołać wątpliwość co do ich bezstronności w sprawie. Ponadto postępowania mediacyjnego nie może przeprowadzić sędzia, czynny zawodowo sędzia, prokurator, asesor prokuratorski, a także aplikant wymienionych zawodów, ławnik, referendarz sądowy, asystent sędziego, asystent prokuratora oraz funkcjonariusz instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw..

7. Mediacja nie kończy postępowania w sprawie. Z przeprowadzonej mediacji mediator sporządza sprawozdanie, w którym zamieszcza jest, w przypadku jej zawarcia, ugoda. Sprawozdanie przekazywane jest do sądu, prokuratora lub policji. Do sprawozdania załącza się ugodę podpisaną przez oskarżonego, pokrzywdzonego i mediatora, jeżeli została zawarta. Treść ugody powinna być wzięta pod uwagę przez organ rozstrzygający w sprawie.

Źródła:

1. Lex
2. Informator Ministerstwa Sprawiedliwości o mediacji karnej - informacja-o-mediacji-karnej_2.pdf

 Słowniczek podstawowych pojęć: 

[stan prawny: grudzień 2019 r.]