Tag: postępowanie

Znikomość społecznej szkodliwości czynu.

A. M. został oskarżony o to, że „w okresie od miesiąca października 2010 r. do miesiąca grudnia 2016 r. wielokrotnie pomawiał A. B. o postępowanie i właściwości, które mogły go poniżyć w opinii publicznej oraz narazić na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania zawodu poprzez zarzucanie fałszowania dokumentów spółdzielni, w której pełni on funkcję Prezesa Zarządu, poświadczania nieprawdy i kłamstwa, sugerowanie łapówkarstwa, przypisywanie i wypowiadanie twierdzeń, które nie pochodziły od niego, grożenie wysyłaniem na niego donosów, wypowiadanie innych nieprawdziwych sformułowań mających na celu zdyskredytowanie jego osoby w oczach członków i kontrahentów spółdzielni, a także nękał jego osobę przez kierowanie indywidualnych (spersonalizowanych) wypowiedzi, które winny dotyczyć zarządu wieloosobowego, zaś w sprawach prowadzonych przez Prokuraturę mataczył i przedstawiał fałszywe dowody, które doprowadziły do postawienia mu bezpodstawnych zarzutów wyłudzenia poświadczenia nieprawdy w dokumencie”, tj. o czyn z art. 212 § 1 k.k.
Z uwagi na znikoma szkodliwość społeczną czynu postępowanie zostało jednak umorzone.
W kanwie tej sprawy Sąd Najwyższy wydał postanowienie z dnia 14 grudnia 2022 r. (II KK 460/22), w którym stwierdził, że warunkiem badania społecznej szkodliwości czynu jest stwierdzenie jego bezprawności, a zatem argument, że zachowanie to jest bezprawne, w żaden sposób nie może świadczyć o naruszeniu art. 115 § 2 k.k. Trzeba bowiem wyjaśnić, że badanie poziomu szkodliwości społecznej czynu należy do sfery ustaleń faktycznych, nie zaś do oceny, czy naruszono przepis art. 115 § 2 k.k.

Przesłuchanie osób małoletnich

Przesłuchanie osób małoletnich, zarówno świadków, jak i pokrzywdzonych, a także osób dorosłych pokrzywdzonych konkretnymi przestępstwami, które zostaną scharakteryzowane poniżej, uwarunkowane jest na gruncie kodeksu postępowanie karnego (dalej: kpk) w sposób odmienny od typowego przebiegu tej czynności.
Art. 185a kpk traktuje o małoletnich pokrzywdzonych przestępstwami popełnionymi z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub przestępstwami przeciwko wolności (Rozdział XXIII kodeksu karnego), przestępstwami przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (rozdział XXV kodeksu karnego) oraz przestępstwami przeciwko rodzinie i opiece (rozdział XXVI). Małoletni, który w dniu przesłuchania nie ukończył 15 lat powinien być przesłuchany tylko w sytuacji, w której jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i co do zasady tylko raz. Tym uregulowaniom podlega także małoletni, pokrzywdzony przestępstwami wyżej wskazanymi, który co prawda ukończył 15 lat, ale zachodzi uzasadniona obawa, że przesłuchanie w innych warunkach mogłoby wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny. Czynność przesłuchania, nawet w postępowaniu przygotowawczym, przeprowadzana jest przez sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Warto przy tym zwrócić uwagę, iż w czynności ma prawo wziąć udział prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego. Oskarżonemu zawiadomionemu o czynności, a nie posiadającemu obrońcy z wyboru, zostaje wyznaczony obrońca z urzędu. Biorąc pod uwagę, iż do takiego przesłuchania, co do zasady, powinno dojść tylko raz, na rozprawie głównej odtwarza się jedynie sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania oraz odczytuje się protokół.
Art. 185b kpk zakłada, iż małoletni świadek przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub przestępstwa określonego w rozdział XXV i XXVI kodeksu karnego, który w momencie czynności nie ukończył 15 lat, przesłuchany zostaje na warunkach opisanych powyżej i tylko jeżeli jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Należy mieć na uwadze, że przepisów tych nie stosuje się do świadka współdziałającego w popełnieniu czynu lub świadka, którego czyn pozostaje w związku z czynem, o który toczy się postępowanie karne.
Art. 185c kpk poświęcony został pokrzywdzonym przestępstwami określonymi w art. 197-199 kodeksu karnego, tj. zgwałcenie i wymuszenie czynności seksualnej, seksualne wykorzystanie niepoczytalności lub bezradności, seksualne wykorzystanie stosunku zależności lub krytycznego położenia. Pokrzywdzonego powyższymi przestępstwami przesłuchuje się w charakterze świadka na zasadach tożsamych z opisanymi powyżej. Dodatkowe uregulowanie stanowi, iż na wniosek pokrzywdzonego zapewnić należy, aby biegły psycholog biorący udział w czynności był osobą tej samej płci co pokrzywdzony, chyba że będzie utrudniało to postępowanie.
Każde z wyżej wymienionych przesłuchań, zgodnie z art. 185d, powinno odbywać się w odpowiednio przygotowanych pomieszczeniach w siedzibie sądu lub poza jego siedzibą. W przypadku przesłuchań małoletnich są to pomieszczenia, w których występują przyjemne kolory, obrazy, zdjęcia, zabawki, stoliki adekwatne do ich wzrostu. Są to pokoje wyposażone w kamery oraz mikrofony, które zbierają obraz i dźwięk z danej czynności.
Celem opisanych wyżej unormowań jest zapewnienie pewnych standardów umożliwiających pokrzywdzonym i świadkom swobodę wypowiedzi, odpowiednie potraktowanie, a także uchronienie przed wtórną wiktymizacją.

Dostęp do akt postępowania

Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego, gdy sprawa znajduje się na etapie sądowym, strony (oskarżony, oskarżyciel publiczny, posiłkowy, prywatny i subsydiarny, ale nie pokrzywdzony), obrońcy, pełnomocnicy i przedstawiciele ustawowi stron mają prawo do nieograniczonego dostępu do akt sprawy oraz uzyskiwania z nich kopii i odpisów. Prawo to obejmuje także możliwość wykonywania fotografii akt. Możliwość ta jest niezwykle przydatna w celu pełnego i prawidłowego udziału w sprawie – w rzeczywistości dopiero znając całość dokumentacji znajdującej się w aktach można przygotować kompleksową i skuteczną linię obrony.

Sytuacja jest trochę inna w postępowaniu przygotowawczym. Poza faktem, że w jego toku stroną jest pokrzywdzony (na tym etapie nie ma jeszcze funkcji oskarżyciela posiłkowego), art. 156 § 5 Kodeksu postępowania karnego uzależnia możliwość dostępu do akt od zgody prokuratora. Można odmówić udzielenia tej zgody w sytuacji, w której udostępnienie akt naraziłoby na szwank prawidłowość biegu postępowania lub interes państwa. Co jednak kluczowe, akta stanowiące podstawę tymczasowego aresztowania powinny zostać udostępnione w każdej sytuacji. Dodatkowo, po zakończeniu gromadzenia materiału dowodowego podejrzany ma prawo do udziału w końcowym zaznajomieniu się z materiałami postępowania – to najpóźniejszy moment w którym należy udostępnić mu akta.