Jakie są warunki i tryb orzekania o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego?

System dozoru elektronicznego (SDE) to najnowocześniejszy nieizolacyjny system, który umożliwia odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym. Wykonanie kary w SDE polega na odbywaniu kary według wyznaczonego przez sąd szczegółowego harmonogramu. Osoba odbywająca karę w ten sposób musi przebywać w swoim domu lub innym miejscu odbywania kary w ściśle określonych godzinach. W pewnych wypadkach za zgodą sądu, skazany może przebywać poza miejscem odbywania kary, aby w tym czasie pracować w zakładzie pracy, gospodarstwie rolnym, kontynuować naukę lub wykonywać inne obowiązki życiowe i rodzinne. System dozoru elektronicznego składa się nadajnika zainstalowanego na opasce. Urządzenie w sposób automatyczny kontroluje wykonywanie przez skazanego zaleceń sądu. Co bardzo istotne, wszelkie „nieobecności lub spóźnienia urządzenie monitorujące natychmiast powiadamiają o tym zdarzeniu Centralę Monitorowania, która dokładnie rejestruje przebieg kary. O każdym takim fakcie natychmiast informowany jest również sędzia penitencjarny i zawodowy kurator sądowy .”
Warunki jakie trzeba spełniać, żeby sąd penitencjarny udzielił skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego określa art. 43 la§ 1 Kodeksu karnego wykonawczego. Zgodnie z treścią wspomnianego artykułu muszą być spełnione łącznie następujące przesłanki:
1) wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy i nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego;( artykuł 64 § 2 kodeksu karnego dotyczy recydywy)
2) jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary;
3) skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
4) osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę, o której mowa w art. 43h § 3;
5) odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, o których mowa w art. 43h § 1 .
Po spełnieniu powyższych przesłanek Sąd penitencjarny może udzielić zezwolenia na odbycie kary w systemie SDE.
[Stan prawny 8.11.2021]

Bezwzględna kara pozbawienia wolności podstawą skargi kasacyjnej

Zgodnie z dyspozycją art. 519 Kodeksu postępowania karnego (dalej jako kpk) , stronie postępowania przysługuje kasacja od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie oraz od prawomocnego postanowienia sądu odwoławczego o umorzeniu postępowania i zastosowaniu środka zabezpieczającego określonego w art. 93a Kodeksu karnego.
Art. 523 § 2 kpk stanowi, że kasację na korzyść oskarżonego można wnieść jedynie w razie skazania za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Stanowisko takie ponownie poparł Sąd Najwyższy w swoim postanowieniu z dnia 13 maja 2021 r. (sygn. akt II KK 26/21).
Sąd Okręgowy w Warszawie w wyrokiem z dnia 23 maja 2019 r. (sygn. akt XVIII K 218/14) skazał D.R. za dokonane przestępstwo na karę roku pozbawienia wolności oraz karę grzywnę. Stosując art. 69 § 1 i 2 KK i art. 70 § 1 pkt 1 KK wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 3 lat tytułem próby. Apelację na korzyść oskarżonej, od wyroku złożył jej obrońca – Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżony wyrok. Kasację od tego wyroku, na podstawie art. 427 § 2 kpk wniósł obrońca skazanej zarzucając rażące naruszenie art. 433 § 2 kpk w zw. z art. 457 § 3 kpk, w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 kpk natomiast Prokurator wniósł o jej oddalenie.
W przedmiotowej sprawie Sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok przez korektę konkretnie wskazanych faktur błędnie opisanych w zarzucie aktu oskarżenia oraz w wyroku Sądu I instancji.  Mimo tej zmiany Sąd Apelacyjny nadal pozostał w granicach czynu zarzucanego – skoro był to ten sam czyn (jako zdarzenie historyczne) i dotyczył tych samych faktur (co wynikało z materiału dowodowego), których dane zostały jedynie błędnie przepisane przez organ procesowy. 
Po dokonanej analizie, Sąd Najwyższy stwierdził, że oczywiste jest, iż zarzuty podniesione w sprawie nie dotyczą uchybień, o których mowa w art. 439 § 1 kpk,  to nie jest możliwe dalsze rozpoznawanie argumentów przedstawionych na ich uzasadnienie, bowiem oznaczałoby to ominięcie treści art. 523 § 2 kpk w zw. z art. 523 § 4 pkt 1 kpk, które zobowiązują sąd kasacyjny do rozpoznania kasacji jedynie w granicach zarzutu z art. 439 § 1 kpk. Te zaś bezwzględne podstawy odwoławcze nie wystąpiły.
W przedmiotowej sprawie kasacja obrońcy skazanej została wadliwie przyjęta, mimo to, że była niedopuszczalna z mocy ustawy. Należało zatem rozstrzygnąć o jej pozostawieniu bez rozpoznania. 

Opracowano na podstawie postanowienia Sądu Najwyższego z 13.5.2021 r., II KK 26/21

Konsekwencje nieobecności prokuratora na rozprawie

Ustawa kodeks postępowania karnego wymienia sytuacje, w których obecność prokuratora jest obligatoryjna (np. co do zasady w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego ), a w których fakultatywna (np. w posiedzeniu w przedmiocie skazania bez rozprawy).
Często, w sytuacjach gdy na rozprawie prokurator był nieobecny (nawet tych fakultatywnych), sąd ogłaszał przerwę i wyznaczał inny termin rozprawy. Miało to na celu umożliwienie prokuratorowi zapoznanie się z twierdzeniami stron postępowania.
Sytuacja taka miała miejsce w postępowaniu dwóch oskarżonych o usiłowanie oszustwa. Na pierwszej rozprawie obie oskarżone złożyły wnioski o dobrowolne poddanie się karze (tak zwane skazanie bez procesu). Z racji nieobecności prokuratora sąd ogłosił przerwę, aby przyjrzeć się wnioskom. Na kolejnej rozprawie mimo poinformowani o terminie, prokurator również się nie zjawił.
Sąd Rejonowy, mając na uwadze powyższe, uwzględnił wnioski oskarżonych. Prokurator złożył apelację powołując się na „brak stanowiska prokuratora”.
Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który miał wypowiedzieć się w sprawie. Sąd Najwyższy (sygnatura akt: I KZP 16/20, odmówił jednak powzięcia uchwały)stwierdził, że nieobecność prokuratora na rozprawie, na której być nie musi, należy uznać za brak jego ewentualnego sprzeciwu, by oskarżony dobrowolnie poddał się karze.
Taka opinia Sądu Najwyższego może przyśpieszyć działalność przepełnionych sprawami sądów, bowiem jeżeli sprawy nie będą wymagały obecności na rozprawie prokuratora np. ze względu na jego brak zastrzeżeń do co wyroku, postępowania kończyć się będą szybciej, czasem nawet na pierwszej rozprawie.